Praten over dansen? Kan dat? Zeker! Het voegt zelfs iets toe – vandaar ons gesprek met mevrouw Noya naast de foto’s. Bij het maken van de afspraak hoor ik al: “de Menari is een vrouwendans, gemengd dansen is uit de Portugese tijd” en ik besef dat mijn gebrek aan historische kennis groot is. Op naar mevrouw Noya! (Dit artikel is gebaseerd op gesprekken van Nini Wonk-Wartena met mevrouw Adrie Noya.)
Soorten dansen
“Er zijn heel veel verschillende soorten dansen – elk eiland en elke streek heeft zijn eigen repertoire en dan ook nog voor verschillende gelegenheden! En dan natuurlijk ook nog dansen voor verschillende gelegenheden.”
Uit eigen ervaring vertelt Adrie Noya, dat zij in het kamp Vught als klein meisje werd gevraagd voor de dansgroep. Beter gezegd: de lerares kwam het haar ouders vragen. Zij koos haar dansers uit en leidde hen op, jarenlang. En dat was niet alleen in Vught zo, maar in alle grote Molukse kampen in Nederland.
Bij het later verspreid worden over de nederlandse steden en dorpen zijn veel van deze dansgroepen verdwenen; nu zijn er nog enkele, zeer bekende, zoals de groep uit Moordrecht, die hier in Culemborg heeft opgetreden in 2012.
Er werd naar grote optredens toe geoefend, zoals in 1962 de landelijke 10×10 actie tegen de honger in de wereld, of de jaarlijkse bijeenkomst in de Houtrusthallen rond 25 april waar de Zuid-Molukse gemeenschap de oprichting van de Republik Maluku Selatan (RMS) herdenkt.
Nieuwe generaties
Thans worden de dansen door de 3e en 4e generatie uitgevoerd op de jaarlijkse herdenking in Apeldoorn.
De Menari dus, om belangrijke mensen te verwelkomen, de dans met zakdoeken (Menari lenso), de dans met presenteerbladen, en de Dansa tali, de meiboomdans. Dansen bij het binnenhalen van de (kruidnagel)oogst waren er ook.
De mannen hadden natuurlijk van vroeger nog hun krijgsdansen en de Orlapij (‘horlepiep’, oorspronkelijk een zeemansdans). In de naam van de Katredji kun je nog het word ‘quadrille’ horen, een Europese dans, aangepast aan molukse smaak.
Geen dans zonder mooie kleding (daarbij worden hulptroepen ingeschakeld) en geen dans zonder muziek! Dat kan variëren van een trom (de tifa) tot een vioolorkest tot een orkest van molukse instrumenten, zoals de bamboe dwarsfluit, de suling, en de totobuang, een soort gamelan.
Dansen en zingen
Maar zijn er dan alleen optreden of dansen jullie zelf ook?
Zeker wel! Dansen en zingen! Als bij een feest het einde in zicht komt zet iemand een lied in.
Lyrisch wordt ter plekke de situatie weergegeven, de aanwezigenzingen het refrein ‘Mani se’ (de smaak van de zoete kokosmelk) of ‘Kolekole’ (varen met de westerse passatwind).
Ook na een rouwdienst gaat dat zo. Een aanwezige (meestal een oudere) zet de toon in op de melodie van een psalm of een Johan de Heer lied) waarin het leven van de overledene wordt bezongen-vanaf het droevige bericht terugkijkend naar wie hij of zij was.
Dat kan wel een kwartier of langer duren…
Maar, mevrouw Noya veert alweer op: de Sau reka-reka – een dans die in heel Azie voorkomt – de dans met de 4 balken of bamboestokken. Als je misstapt kom je daar hard mee in aanraking! Oefenen dus om het steeds beter en origineler te doen!
