Na de oorlog was er een nijpend gebrek aan geschoold personeel. Zowel werkgevers als werknemersorganisaties vroegen het Culemborgs gemeentebestuur om scholingscursussen en een ambachtsschool. Nadat de Commissie van Toezicht op de Ambachtteekenschool een onderzoek had ingesteld naar de haalbaarheid, besloot zij op 13 mei 1946 tot de officieuze oprichting van de Stichting Ambachtsschool voor Culemborg en Omstreken. De stichting stelde zich ten doel …‘een bijzondere, neutrale ambachtsschool op te richten, in stand te houden en voorts het Nijverheidsonderwijs in de ruimste zin des woords te bevorderen’.
Stichting Ambachtsschool voor Culemborg en Omstreken
Bij de oprichting van de stichting was het de grootste zorg van het bestuur om een geschikt gebouw voor de Ambachtsschool te vinden. Na veel moeite kon de stichting de helft van de voormalige openbare lagere school (de zogenoemde Laanschool) aan de Goilberdingerstraat 14 van de gemeente Culemborg huren. Daar kreeg de stichting de beschikking over 4 leslokalen, 1 directeurskamer en 1 garderobe. De 4 leslokalen waren ingericht als houtwerkplaats, metaalwerkplaats, tekenzaal en een lokaal voor theorieonderwijs.
De inventaris van de Ambachtsschool werd met kunst- en vliegwerk samengebracht. Particulieren en bedrijven stonden machines, werktuigen en werkbanken in bruikleen af. De inrichting van de tekenzaal was afkomstig uit de Gemeentelijke Avondteekenschool en werd gratis door de Gemeente aan de stichting overgedaan.
Zo kon op 2 september 1946 de dag-ambachtsschool haar poorten openen voor 68 leerlingen. Daarvan was 60% uit Culemborg zelf afkomstig. De dag-ambachtsschool was een tweejarige opleiding volgens de wet op het Nijverheidsonderwijs, met de vakken metaalbewerking en houtbewerking. Bij metaalbewerking konden de leerlingen kiezen tussen smeden, bankwerken of automontage.
Je kreeg les in smeden en in kon aut0- en rijwieltechniek.
Noodoplossing
Bij houtbewerking konden zij kiezen tussen timmeren of meubelmaken. Op 1 oktober 1946 begonnen de lessen van de Avondteekenschool, die door de stichting van de gemeente Culemborg was overgenomen. Deze Avondtekenschool was een vierjaarlijkse wintercursus volgens de wet op het Nijverheidsonderwijs, opleidend voor houtbewerking (timmeren en meubelmaken), metaalbewerking (smeden, bankwerken en edelsmeden) en schilderen en metselen. Bovendien werden er avondscholingscursussen gegeven voor meubelmakers en metaalbewerkers met het doel hen ‘in de gelegenheid te stellen zich verder in hun vak te bekwamen’.
In september 1947 werd begonnen met onderwijs in de tweede klas. De hiervoor noodzakelijke ruimte werd gevonden door de eerste verdieping van het Triogebouw (de oude sigarenfabriek) aan de Buitenmolenstraat tot tekenzaal in te richten. Hoewel de lokalen keurig ingericht waren, bleef het een noodoplossing. De zolder was te laag, de kolommen in de zalen belemmerden het zicht op het schoolbord en het daglicht was volstrekt onvoldoende.
Doordat het leerlingenaantal in twee jaar verdubbelde, groeide de school uit zijn jasje. Ook het verspreid liggen van de lokalen gaf niet alleen problemen met de samenstelling van het lesrooster, maar ook last en tijdverlies voor de dagelijkse leiding.
‘Pak aan of pak in!’
‘Dit jaar zal in de geschiedenis van de stichting wel altijd bekend blijven, want aan de oostkant van Culemborg verrijst ons nieuwe schoolgebouw. Het is thans onder de kap en glasdicht, zodat na de inwendige afwerking verwacht mag worden dat in 1951 het gebouw in gebruik kan worden genomen’, stond in het jaarboekje te lezen. In datzelfde jaar nam het bestuur het besluit om de naam van de school te veranderen. Het woord ‘Ambachtsschool’ werd vervangen door ‘Nijverheidsonderwijs’. Na de ingebruikname van de nieuwe school hoefden de leerlingen niet meer de verspreid over de stad liggende leslokalen op te zoeken. Het schoolgebouw aan de Anthonie van Lalainglaan was naar ontwerp van de bekende Culemborgse architect Th. A. Ausems gebouwd. Indrukwekkend waren de grote borden met spreuken erop in de hal van de school, waaronder: ‘Pak aan of pak in!’
Het schoolgebouw aan de Anthonie van Lalainglaan naar ontwerp van de Culemborgse architect Th. A. Ausems.
Op 15 september 1951 kwam minister Rutten van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen het nieuwe schoolgebouw openen. De opening werd verricht ‘door het overhalen van de handel van het hoofdschakelbord, waardoor het licht in de school werd ontstoken en alle machines in de werkplaatsen hoorbaar begonnen te draaien’. Voor de hele geschiedenis van deze school verwijst de auteur graag naar zijn website www.ambachtschoolculemborg.nl.
Richard van de Velde
