Zagerij Verwoerd werd in 1875 door Adrianus Verwoerd gevestigd op de plaats waar nu verzorgingshuis De Kulenburg staat. Niet alleen veel Culemborgse meubelfabrieken werden door Zagerij Verwoerd van hout voorzien. Ook veel grote ondernemingen in heel Nederland werden bediend. De zagerij van Verwoerd was een voortzetting van houtzaagmolen De Luchtendans, die aan de Rijksstraatweg stond, ongeveer waar nu de Aldi is gevestigd.
De Zaagmolenstraat is naar deze molen vernoemd. De zagerij is gevestigd en groot geworden als ‘handel in inlands hout’. In de naoorlogse jaren kwamen daar ook steeds meer buitenlandse houtsoorten bij. Er werden door de afnemers hoge eisen gesteld aan de houtproducten en er was onvoldoende inlands hout in bruikbare kwaliteit op de markt.
In het verleden werkte de zagerij met paarden en mallejans. Een mallejan is een speciaal vervoermiddel voor boomstammen. Later werd een kraanwagen gebruikt, die de stammen van de werf – die 15.000 vierkante meter groot was – naar de zagen bracht. Behalve de afkort- en cirkelzagen beschikte het bedrijf over een zo genoemde horizontaalzaag en een bandzaag. Deze zagen waren in staat om stammen tot 1.40 meter doorsnede te zagen. Het hout werd verwerkt voor eigen handel, maar ook in opdracht van anderen. Per dag kon circa 30 kubieke meter hout tot planken worden gezaagd. Om plaats te maken voor de wijk Terweijde is het bedrijf in 1976 verhuisd, van Culemborg naar Heesselt.
Tijdens onderstaand interview in de Culemborgse Courant van 6 maart 1964 was Willem Vink 82 jaar.
“Ik heb veertien jaar bij de firma Verwoerd gewerkt. In de zagerij aan de Ka (Meerkade). Dat was daar toen nog niet zo modern als nu. In de herfst en winter was het altijd modderig en laarzen waren geen overbodige luxe. Wij hebben veel bomen gehaald op de Heerlijkheid Mariënwaerdt. Daar stonden enorme reuzen. Eens hebben wij er twee vanaf de Mariënwaerdt vervoerd, waarvan de één vijf ton en de ander zes ton woog. Dat waren grote knapen. Wij moesten ze van de Mariënwaerdt af naar het station van Beesd vervoeren, onder de mallejan. Ik had er twee beste paarden voor. Ze waren sterk, maar toch liep de mallejan onderweg nog een keer of wat vast. Mallejannen hadden achter twee grote wielen en vooraan een klein wiel. Als er een boom onder hing, werd het kleine wiel op de stam gelegd. Duizenden bomen hebben wij zo vervoerd. Vroeger brachten wij veel iepen naar die grote put vlak bij het station. Die stammen moesten ‘inwateren’. Later moesten wij ze er weer uithalen. Dan hadden de bomen zich volgezogen met water en moest er een takel aan te pas komen.”
H.P. (Henk) Vermeulen
Henk Vermeulen woonde op de Van Pallandtdreef 3. Hij was boekhouder op de zagerij van Verwoerd en actief in het verzet. Op 31 juli 1944 werd hij door de Duitsers gearresteerd en naar de gevangenis in Arnhem overgebracht. Hij overleed op 28 november 1944 in Aurich-Engerhafe, dat bij kamp Oraniënburg hoorde. Alle materiaal wat met het verzet te maken had, lag opgeborgen op de zagerij van Verwoerd. De Duitsers hebben het nooit gevonden.
