Gispen’s Fabriek voor Metaalbewerking N.V. werd op 14 september 1916 in Rotterdam opgericht door W. H. Gispen. Met geleend geld kocht hij een al bestaande smederij en startte met ambachtelijke kunstnijverheid. Een van zijn eerste opdrachten was het maken van hekken voor een villa in Noordwijk aan Zee. Bij de start van zijn bedrijfje had hij twee personeelsleden. Het ging echter zo goed, dat hij in 1921 al 21 mensen in dienst had. In die tijd produceerde het bedrijf in hoofdzaak smeedwerk, koperwerk en raam- en deurprofielen.
Eerste ontwerpen
In 1926 startte Gispen met de seriefabricage van de Giso lamp. De beroemde achterpootloze buisframestoel werd in 1927 op de markt gebracht. Seriefabricage van het stalen buismeubilair voor woning- en kantoorinrichting volgde in 1929. In die tijd opende Gispen ook een aantal toonzalen in o.a. Amsterdam, Rotterdam. Londen, Parijs en Brussel. Gispen kreeg in 1929 de opdracht om de Van Nelle-fabriek in Rotterdam in te richten. De fabrieksruimten in Rotterdam werden langzaamaan te klein.
Bovendien werd het in het belang van het bedrijf geacht om de fabriek meer naar het centrum van Nederland te verplaatsen. Gispen verhuisde daarom in 1934 naar Culemborg. Hier was na de liquidatie van de N.V. Fax Metaalwarenfabriek een modern fabrieksgebouw beschikbaar. Het complex aan de Triosingel werd later nog belangrijk uitgebreid. In1949 trok de heer Gispen zich terug uit het bedrijf en kreeg Wim van Osselen de algemene leiding.
Uitdagingen
Vanwege de hoge esthetische en constructie-eisen, die aan alle producten werden gesteld, waren vanaf het begin industriële vormgevers in vaste dienst van het bedrijf. Daaronder Wim Rietveld en André Cordemeyer. Wim Rietveld introduceerde de ‘meubelenvoor het eenvoudige interieur’,geheel in de lijn van het denken van Goed Wonen, waarbij een functioneel interieur centraal stond. Nederland verkeerde op dat moment in de wederopbouw en er heerste schaarste aan materialen. Rietveld beschouwde dit als een uitdaging en dwong zichzelf tot functionele ontwerpen die niet alleen goed van vorm waren, maar ook solide, praktisch en goedkoop.
Zijn‘fauteuil 1407’ werd in 1954 op de 10e Triënnale van Milaan met een gouden medaille – de Diploma d’Honora’ -bekroond. André Cordemeyer werd in 1957 bij de firma Gispen geïntroduceerd door Wim Rietveld. Na het vertrek van Wim Rietveld werd het assortiment woningmeubelen uitgebreid met een aantal stoelen en banken van zijn hand.
Tot zijn vertrek in 1976 heeft Cordemeyer veel producten voor Gispen ontworpen waaronder het bekende wandmeubel 5600.In 1952 werden aan de Parallelweg-West twee fabrieken bijgebouwd. Daarmee bedroeg het totale bedrijfsvloeroppervlak ca 9.000 m2. In datzelfde jaar werd het kantoor ondergebrach tin het ruim 80 jaar oude hotel ‘Het wapen van Gelderland’ aan de Stationssingel, dat voor dit doel werd verbouwd en modern ingericht. De directie bestond in die tijd uit ir.Wim van Osselen, onderdirecteur was A. Prins en verkoopleider mr. G.W.Kernkamp. In 1953 begon Gispen met ‘hardverchromen’ voor de Nederlandse Industrie. Deze nieuwe afdeling werkte samen met en volgens hetzelfde werkproces als de Engelse firma Durion Ltd.in Londen.
Exportmarkt
Na 1945 was veel werk gemaakt van de export. De producten van Gispen hebben hun weg weten te vinden naar veel landen. In 1952 werden belangrijke meubelopdrachten ontvangen van de Amerikaanse luchtmacht, ten behoeve van de verschillende Amerikaanse bases in West-Europa. Mede door werkzaamheden die regelmatig voor bedrijven als de Nederlandse Spoor- en Seinwegfabriek en Philips werden uitgevoerd, werden de werkprocessen in de fabriek tot een hoog perfectieniveau opgevoerd. Dat maakte een bijzondere opleiding van een groot deel van het personeel noodzakelijk.
Het gehele personeel profiteerde vaneen bijzondere winstdelingsregeling,die gebaseerd was op de fabricageresultaten. Deze was in haar soort uniek in Nederland. Al in het midden van de jaren 90 van de vorige eeuw plaatste Gispen in haar investeringsplan de zorg voor het milieu bovenaan de lijst met belangrijkste randvoorwaarden. Met dat investeringsplan was Gispen haar tijd ver vooruit en werd de onderneming ook genomineerd voor de Gelderse Milieuprijs.
Moderne onderneming
Gispen International BV is anno nu een zelfstandige Nederlandse onderneming. Sinds een aantal jaren maakt zij deel uit van de Gispen Lensvelt Group met vestigingen in Nederland en België. Een groot deel van het Gispenmeubilair wordt in eigen fabrieken vervaardigd, in Culemborg en in China. Samen met Lensvelt worden inrichtingscomponenten geëxporteerd naar een groot aantal landen. Gispen denkt mee met de klant in het afstemmen van de werkplek en de werkomgeving op de werkprocessen. Met het geheel van producten en diensten wil Gispen klanten inspireren bij het realiseren van een inrichting die mensen beter laat functioneren.
Gispen International BV opereert in Nederland onder de bedrijfsnaam Gispen International BV met het hoofdkantoor in Culemborg en in België onder de bedrijfsnaam Gispen België met het hoofdkantoor in Brussel. Daarnaast zijn er in beide landen in totaal zeven verkoopvestigingen. Gispen Inrichters richt zich vooral op afnemers in de financiële wereld, de dienstensector, de overheid en zorg- en onderwijsinstellingen. Sinds 2008 voert Gispen ook het label NgispeN, een collectie speciaal gericht op design voor thuis.
Sijgje Smits (oud-werkneemster) over het sociale beleid van Gispen:
“Al vanaf begin jaren vijftig was er een sociaal werkster in dienst die een vrij grootmandaat had. Hier konden de werknemersmet hun problemen terecht. De sociaalwerksters gingen de werkvloer op en de kantoren langs. Zij wilden weten water onder de mensen leefde. En die vrijheid hadden ze. Dat was natuurlijk ook in het belang van het bedrijf maar zeer zeker ook in het belang van de werknemers.”
“Gispen liep op het sociale vlak voorop. Gispen had al kort na de Tweede Wereldoorlog een Kern. Dit was de voorloper van de huidige Ondernemingsraad. De mensen in die Kern konden zo goed functioneren omdat ze een heel grote achterban hadden. De vakbondsorganisatiegraad bij Gispen was in mijn tijd heel hoog. In de jaren tachtig waren bij Gispen bijvoorbeeld 90% van de werknemers georganiseerd.”
“Er is in mijn tijd veel gestaakt bij Gispen. Die stakingen hadden echter niets met het bedrijf te maken. Het ging over de cao’s die landelijk afgesloten moesten worden. Dan moest er druk op de werkgevers uitgeoefend worden voor een goedresultaat. Gispen had vanwege die hoge organisatiegraad een voortrekkersrol. Dewerknemers van Gispen beten meestal bij landelijke stakingen het spits af. Zij waren dus heel belangrijk voor het landelijk gebeuren.”
Cor van Zanten kwam in 1961, na drie jaar LTS (afdeling Bankwerken), bij Gispen in dienst.
In de eerste twee jaar dat hij in dienst was, volgde hij op de bedrijfsschool de opleiding voorbank- en plaatwerker van de Stichting Bemetel.
“Als je deze opleiding tot volle tevredenheid had doorlopen, was er de mogelijkheid om aan het werk te gaan bij de gereedschap-makerij, de technische dienstof op de tekenkamer.”
Alle drie hadden de mogelijkheid van vervolgopleidingen.
“Had je de bedrijfsschool niet boven een bepaald niveau afgesloten, dan ging je de productie in. Ik had dat niveau wel en werd daarom in de gereedschapmakerij geplaatst. Daar volgde ik nog een opleiding voor stempel/bankwerker en voor universeel slijper. Toen ik na mijn bedrijfsschool opleiding in 1964 in de gereedschapmakerij aan de gang ging, bestond de productie van Gispen nog uit woningmeubelen en kantoormeubelen.
De productie hiervan was toen nog hoofdzakelijk handwerk. Het bedrijf beschikte slechts over een paar grote machines zoals knipscharen, een ponsmachine,afkantpersen en een buigmachine voor ronde buis. Langzaamaan werd de productie verder geautomatiseerd. Er kon meer seriematig gewerkt worden en de productie kon worden opgevoerd. Om dit te realiseren werden er door de gereedschapmakerij-stempels, hulpstukken en lasmallen gemaakt. Ook de spuiterij werd gemoderniseerd.
Er kwam een lakkerij met tweespuitrobots waarbij de spuiters alleen nog maar de afwerking van grote panelen en kleine onderdelen hoefden te doen. Maar in feite gebeurde er op het gebied van de technologische ontwikkeling binnen het bedrijf niet veel meer. Pas in de jaren tachtig ging men over tot het invoeren van nieuwe technologieën. Hierdoor werd het mogelijk om steeds flexibeler te produceren. Zo werden er bijvoorbeeld een panelenbuigbank en een ponsnibbelmachine (die perforaties in plaatmateriaal aanbrengt) aangeschaft. Om deze te bedienen was het wel nodig dat werknemers meteen computer konden werken.”
Hiervoor was verdere scholing van het personeel een noodzaak.
“Op dit moment is de technologie bij Gispen zover gevorderd dat men direct aan de wensen van de klant tegemoet kan komen. Gispen maakt waar de klant omvraagt. Er worden alleen maar onderdelen op voorraad gemaakt. Men begint het product pas te maken als de order binnen is. Tegenwoordig heeft Gispen ook een vestiging in China. Daar worden kastonderdelen en tafelframes in grote aantallengemaakt. In Culemborg wordt dan de assemblage gedaan. Gispen produceert alleen nog kantoormeubelen. Al in de jaren zeventig is men gestopt met woningmeubelen.
Bij Gispen worden ook geen stoelen meer gemaakt. Ook geen bureaustoelen. De bureaus die nu geproduceerd worden zijn bijna allemaal verstelbaar. De tafels zijn in hoogte verstelbaar, handmatig of elektrisch.’‘Gispen is een bedrijf dat milieuvriendelijk produceren hoog in het vaandel heeft staan. Zo heeft men een lakstraat waar met milieuvriendelijke, watergedragen poederlak geheel automatisch de producten worden gelakt. Er komt geen spuiter meer aan te pas. Verder wordt het restafval allemaal gesorteerd en voor hergebruik afgevoerd. Gispen heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld van producent van kantoormeubelen tot kantoorinrichter. Gispen adviseert klanten ook bij de inrichting van hun kantoor. Daarbij plaatst Gispen niet alleen het kantoormeubilair maar kan ook voor de rest van de inrichting van het kantoor zorgen.”
De Kunstbus, Culemborg online, Destijds Design en De Industriële Ontwikkeling van Culemborg. Site http://www.stichtinggispencollectie.nl.
Video: Culemborg in woord en beeld, De bedrijvigheid, AWK Voet van Oudheusden.
