Ad Majorem Dei Gloriam
Het oudste algemene koor in Culemborg werd officieel opgericht in 1888, mede naar aanleiding van de inwijding van de huidige Barbarakerk in 1886. Waarschijnlijk waren er zangers die zowel in de kerk zongen als in het koor van de sociëteit. Het koor kreeg de naam Ad Majorem Dei Gloriam – AMDG -, een geliefde spreuk bij de Paters Jezuïeten.
Er ontstonden koren met verschillende achtergronden en ook in die tijd was er sprake van een duidelijke verzuiling. Rond 1900 was er in Culemborg een grote variëteit aan zangkoren, die zich allemaal profileerden op uitvoeringen. Bijvoorbeeld Zangkoor Sappho, dat al op 24 januari 1901 haar eerste uitvoering gaf en waarbij leerlingen van het Conservatorium vaak meewerkten.
De Oudkatholieke Zangvereniging Culemborg, opgericht in 1896, wijdde zich niet alleen aan koorzang, maar bekwaamde zich ook in toneeluitvoeringen. Het Wilhelminakoor, dat zelfs een kinderkoor telde en waarbij tijdens de uitvoeringen gebruik gemaakt werd van lichtbeelden. Het koor St. Caecilia, dat als mannenkoor optrad, maar daarnaast was er nog een koor met dezelfde naam, dat een andere samenstelling telde.
Aanpakken is de boodschap
Het bijzondere aan het zangleven in Culemborg was, dat hierover in de Culemborgse Courant in die tijd een levendige berichtgeving verscheen. De Culemborgse Courant van 12 september 1915 vermeldde onder meer: ‘Alhier bestaat het voornemen bij voldoende deelname op te richten een Culemborgs mannenkoor. Ter bereiking van dit doel is een vergadering uitgeschreven op 15 september des avonds half negen in de zaal ‘Eendracht’. Een krachtig koor is in een plaats van 9.000 inwoners natuurlijk zeer wel mogelijk. Als allen, zonder nu eens te letten op allerlei grotere en kleinere geschillen, maar willen samenwerken. Geef in grote getale gehoor aan deze oproep en komt ter vergadering. Vijftig tot zestig liefhebbers zijn er minstens nodig, zal er iets goeds tot stand komen. Aanpakken is de boodschap.’
Bijna al deze koren maakten voor hun vergaderingen en uitvoeringen gebruik van de zaal ‘Eendracht maakt Macht’ van Antoon van Gelder. De zaal was aan de Markt gevestigd. Later werd het pand uitgebreid en kwam er de Citybioscoop. Momenteel is Blokker er gehuisvest.
Vanaf de jaren twintig werden onder meer de volgende koren opgericht:
- de gemengde geheelonthouders zangvereniging ‘De Korenbloem’ (op 4 december 1918);
- de gemengde zangvereniging ‘Stem des Volks’ (op 17 juli 1919). Diverse steden in Nederland kenden een koor met deze naam. Het koor zong voornamelijk strijdliederen, zoals de Internationale en Morgenrood. Het koor in Culemborg is in de jaren zestig van de vorige eeuw door vergrijzing en een tekort aan nieuwe leden opgeheven;
- het mannenkoor ‘Oefening Baart Kunst’ (in 1928);
- het vrijzinnig kerkkoor ‘Stil zijn’ (in 1928);
- de rooms-katholieke zangvereniging ‘Aurora’ (in 1931).
De nog steeds bestaande verenigingen De Korenbloem en OBK worden in een afzonderlijk artikel nader belicht.
Door de jaren heen zijn er veel nieuwe koren opgericht. Een deel daarvan is ook al weer verdwenen. Maar er zijn in Culemborg heel wat koren actief gebleven. Van de meer klassiek georiënteerde koren is er een ruim aanbod. Het Culemborgs Kamerkoor, het Chapel Choir en het Vocaal Ensemble Marcantus zijn koren die in de achterliggende jaren mede door hun prachtige uitvoeringen geducht aan de weg hebben getimmerd. Daarnaast zijn er koren die zich meer richten op de hedendaagse muziek (waaronder OtherWise en De Deining).
Frank van Schutterhoef en Jack van der Winkel
