Velen, veelal ouderen, vinden voorafgaand aan of vlak na hun pensionering in het onderzoeken van hun familiegeschiedenis een aangename bezigheid. Een bezigheid, die soms kan uitgroeien tot een hobby, maar ook vaak voortijdig tot een eind komt. Maar, waar begin je en hoe pak je zo’n onderzoek aan? En hoe kun je voorkomen, dat je het na verloop van tijd niet meer leuk of de moeite waard vindt? Let wel: het is een bezigheid, die plezier moet (blijven) geven om het vol te houden en door te gaan.
Grondhouding(en)
- Documentatie
Elk onderzoek en dus ook onderzoek naar de familiegeschiedenis vergt van de onderzoeker niet alleen een gedegen aanpak van het onderzoek, maar ook de discipline om systematisch en zorgvuldig te werk te gaan. Het is niet alleen belangrijk om onderzoeksresultaten te boeken, even belangrijk is het om die zodanig te documenteren, dat altijd en door iedereen de bron van de onderzoeksgegevens kan worden teruggevonden en geraadpleegd. Want als er in het onderzoek naar de familiegeschiedenis iets belangrijk is, dan is het dat de gevonden resultaten gestaafd moeten kunnen worden met (harde) bewijzen. Je moet tenslotte zeker weten, dat de gevonden voorouders ook werkelijk jouw voorouders zijn.
- Per vraag werken
Een volgende grondhouding is om één onderzoeksvraag tegelijk op te pakken en die af te ronden alvorens een nieuwe op te pakken. Doe het onderzoek in logische, elkaar opvolgende stappen en zorg, dat de verbindingen tussen de stappen helder en onbetwistbaar zijn en leg alle bevindingen met de (originele) bronvermeldingen vast.
- Je leert jezelf kennen
Familieonderzoek biedt inzicht in jouw eigen verleden en kan daardoor ook inzicht in jouw eigen doen en laten opleveren. Het is dus een verrijking om dat verleden te kennen en te begrijpen.
Oriëntatie vooraf
Bezint eer gij begint gaat ook onverkort op voor een genealogisch onderzoek. Zonder enige voorbereiding is een stamboomonderzoek al snel gedoemd te mislukken. Een goede oriëntatie is essentieel. Internet kan daarbij goed helpen.
Om een indruk te krijgen van het “speelveld” genealogie is een bezoekje aan www.genealogie.startpagina.nl de moeite waard, maar misschien ook wel enigszins overweldigend.
Het is wel raadzaam om enige kennis te vergaren over het vakgebied genealogie al was het alleen al om de verschillende termen en begrippen goed te gebruiken.
Ga daarvoor naar de website van het Centraal Bureau voor Genealogie (www.cbg.nl) en kijk eens bij het tabblad Kennis.
Wat wil ik te weten komen?
Dat lijkt misschien een beetje flauw, maar het is echt belangrijk om dat voor jezelf goed af te bakenen. Maar pas op: veel beginnende onderzoekers stellen hun doelen veel te hoog met alle risico’s op frustratie en daarmee tanende motivatie om door te gaan. Veel gehoord: heb ik blauw bloed? De kans daarop is minimaal en de kans op frustratie maximaal. Niet doen dus. Het is veel verstandiger om te beginnen met haalbare doelen en dan na het bereiken ervan opnieuw haalbare (vervolg)doelen te formuleren.
Stamboom
Een familieonderzoek begint bij een stamboom waarin de familierelatie tussen personen zichtbaar wordt. Dat is de basis van een familieonderzoek: de persoonsrelaties. En dat is dan ook het eerste wat je moet onderzoeken. Begin dan in de mannelijke lijn bij jouw eigen grootvader van vaders kant als je daarvan de geboortegegevens hebt uit bijvoorbeeld een overlijdensadvertentie. Ga vervolgens op zoek naar diens vader, jouw overgrootvader en daarna weer naar zijn vader, jouw betovergrootvader enzovoort totdat je (voorlopig) niet verder komt.
Je hebt nu een afstamming in rechte lijn die kan worden aangevuld met de gegevens van de diverse echtgenotes, jouw grootmoeders.
Het stamboomonderzoek begint al een aardige verzameling namen te bevatten, die allemaal in een onderling familieverband staan.
Dit stamboomonderzoek kan (systematisch) worden uitgebreid. Veelal te beginnen bij de voorouders van de eigen (voor)ouders. Op die manier kun je per generatie een overzicht krijgen van alle voorouders. Ben je 10 generaties terug in de tijd, dan tel je al 2x2x2x2x2x2x2x2x2x2= 1.024 grootouders, met naam, geboorteplaats, geboortedatum, huwelijksdatum en -plaats en datum en plaats van overlijden.
Met dit resultaat heb je als het ware de ruggengraat van het onderzoek van jouw eigen verleden gerealiseerd. En dat overzicht kan al de nodige verrassingen opleveren.
Familieonderzoek
Nu je zover bent, kun je de personenverzameling uitbreiden met de kinderen van de voorouders, hun aangetrouwden en hun kinderen. In feite kun je hiermee doorgaan totdat je alle onderlinge relaties in kaart hebt gebracht. Maar dat gaat dan verder dan het eigen familieonderzoek.
Familieonderzoek gaat verder dan alleen het onderzoek naar wie je voorouders zijn. Je wilt ook weten, hoe hun leven eruit heeft gezien en wat ze hebben meegemaakt.
Waar je ook mee kunt beginnen is thuis, in die la met familieberichten, geboortekaartjes en overlijdensberichten. En er is wel een oude oom of tante die familieverhalen leuk vindt. maar pas op: het geheugen is niet altijd nauwkeurig.
Waar vind ik gegevens over mijn voorouders?
In algemene zin zoek je verder in archieven. Maar … het ene archief is het andere niet.
Laten we beginnen met de persoonsgegevens. Die moeten we zoeken in de archieven van de Burgerlijke Stand of de voorlopers daarvan, de (kerkelijke) Doop-, Trouw-, Begraaf- en Lidmatenregisters. Deze gegevens zijn te vinden in gemeentelijke, regionale, provinciale en nationale archieven. Veel gemeenten – maar nog niet allemaal – hebben hun archieven ondergebracht in een regionaal of provinciaal archief.
Recente gegevens zijn soms gedurende bepaalde tijd niet te krijgen in verband met privacywetgeving. Zoek je binnen die termijnen, dan moet je bij de gemeente zijn en speciale toestemming krijgen, die voor genealogisch onderzoek over het algemeen zonder problemen verstrekt wordt.
De niet-persoonsgegevens zijn te vinden in diverse archieven zoals die voor vonnissen, kadaster, notariaat etc. of verzamelingen zoals bidprentjes, genealogische publicaties en in bladen van genealogische verenigingen.
De archieven worden in razend tempo gedigitaliseerd, dus dat maakt het gemakkelijker om een begin te maken en stamboom uit te werken. Dat wil dus ook zeggen, dat nog niet alle gegevens digitaal beschikbaar zijn. Elk archief geeft aan welke gegevens zij digitaal kunnen aanbieden. Kijk daarom vooral ook naar de homepage op de website van het archief opdat je vooraf weet, dat je er mogelijk kunt vinden wat je zoekt.
Een goede eerste stap is te kijken op www.wiewaswie.nl van het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG), Daar zijn gegevens te vinden uit diverse (aangesloten) archieven.
Een groot deel van de zoektocht naar de gegevens van voorouders etc. is dus vanuit huis te doen.
Hoe leg ik mijn onderzoekgegevens vast?
Dat kan bij het begin op een eenvoudige manier. In bijvoorbeeld een Exelbestand. Dan maak je een (werk)bestand aan, waarin je de gegevens ordelijk kunt opslaan. Dat zijn in elk geval de gegevens de officiële voornamen en achternaam, geboortedatum en -plaats, overlijdensdatum en -plaats, huwelijksdatum en -plaats en de bron van de gegevens per soort gebeurtenis. Dit is nodig om in een latere fase van jouw onderzoek bijzonderheden zoals bijvoorbeeld de getuigen te kunnen opzoeken.
Zie onderstaand voorbeeld (uit mijn stamboom).
| Pieter Johannes Seij | ||||||||
| geb: | 26-6-1845 | Hontenisse | Bron: ZA: T25 BS Zeeland (1796) 1811-1980, HON-G-1845, 10. | |||||
| ovl: | 24-10-1923 | Hontenisse | ||||||
| geh: | 10-5-1873 | Hontenisse | x | Rosalia Kas | ||||
| geb: | 22-6-1843 | Hontenisse | ||||||
| ovl: | 20-12-1927 | Hontenisse | ||||||
| zoon | Johannes Seij | |||||||
| geb: | 28-7-1874 | Hontenisse | ||||||
| ovl: | 6-12-1946 | Hontenisse | ||||||
| geh: | 7-11-1903 | Hontenisse | x | Dina Verschuren | ||||
| geb: | 21-9-1876 | Hontenisse | ||||||
| ovl: | 15-11-1960 | Hulst | ||||||
Het is ook mogelijk om jouw stamboomgegevens in te voeren op een speciale website voor genealogie zoals Geneanet of Genealogie Online. De gegevens op deze websites zijn wel voor iedereen te raadplegen.
Als je eenmaal besloten hebt om de inmiddels ontstane hobby verder uit te bouwen, is het verstandig om een genealogisch programma aan te schaffen zoals GensDataPro van de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) (€ 60, leden: € 50) of Aldfear (gratis). Daarin kunnen veel meer gegevens worden opgenomen en bewerkingen worden uitgevoerd zoals diagrammen, stamreeksen etc.
En een aantal onderzoekers gaat zover, dat ze van hun onderzoek compleet met illustraties, foto’s, diagrammen etc. een boek maken. Voor zichzelf, ter verspreiding onder familieleden en veelal ook onder archieven en bij verenigingen zoals de NGV om andere onderzoekers ten dienste te kunnen zijn.
Cursussen
Voor de beginnende genealoog worden cursussen aangeboden door archieven en genealogische verenigingen zoals bijvoorbeeld de NGV.
Nadeel van veel van deze aanbiedingen is, dat ze een specifiek aspect van genealogie betreffen of gemaakt zijn door ervaren genealogen die er vooral ook op wijzen wat allemaal niet kan (en mag).
De genealoog in spé juist op zoek is naar de basis, het fundament van een genealogisch onderzoek. De cursus daarvoor, de (gratis) basiscursus genealogie van de Open Universiteit, bood online die informatie, maar deze cursus wordt niet meer door de OU aangeboden. Hij is nog hier te vinden.
Aan de slag
En met die achtergrond kun je het stappenplan van het CBG als leidraad nemen, eventueel lid worden van een genealogische vereniging en informatie- en kennisuitwisselings-bijeenkomsten bijwonen.
Want, genealogie is een wetenschap in ontwikkeling. Van een (beperkt) stamboomonderzoek naar alleen personen is het ontwikkeld naar onderzoek naar álle bijzonderheden van de eigen familiegeschiedenis in o.a. genealogisch, wapenkundig, heemkundig, genetisch, sociaal, cultureel en maatschappelijk opzicht. En daarin kun je de rest van je leven actief blijven!
Jan Seij
